Zmiany dotyczące waloryzacji umów
Ustawa z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. z 2022 r. poz. 2185) wprowadza zmiany m.in. w ustawie z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1710; dalej: PrZamPubl). W zakresie dotyczącym zmiany przepisów PrZamPubl ustawa zmieniająca wchodzi w życie z 10.11.2022 r.
Na mocy art. 44 ustawy zmieniającej wprowadzone zostały zmiany w następujących przepisach PrZamPubl:
- 439 ust. 1
Zgodnie z nową treścią art. 439 ust. 1 PrZamPubl umowa, której przedmiotem są roboty budowlane, dostawy lub usługi, zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy, zawiera postanowienia dotyczące zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy, w przypadku zmiany ceny materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia.
Zatem wprowadzony został obowiązek określania w umowie, której przedmiotem są roboty budowlane, dostawy lub usługi, zawartej na okres dłuższy niż 6 miesięcy, postanowień dotyczących zasad wprowadzenia zmian wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy w przypadku zmiany cen materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia. Jest to istotna zmiana w porównaniu z poprzednio obowiązującą regulacją, rozciągająca obowiązek przewidywania klauzul waloryzacyjnych również w umowach, których przedmiotem są dostawy. Przed zmianą tego przepisu stosowanie klauzul waloryzacyjnych w takich umowach stanowiło jedynie uprawnienie zamawiającego. Znacznemu skróceniu uległ też minimalny okres na jaki zawierane są te umowy. Obecnie klauzule waloryzacyjne muszą być stosowane w umowach zawieranych na okres dłuższy niż 6 miesięcy (poprzednio – 12 miesięcy).
- Art. 439 ust. 5 pkt 1 i 2
Odpowiednio do zmian dokonanych w art. 439 ust. 1 PrZamPubl, w art. 439 ust. 5 PrZamPubl przewidziano obowiązek zmiany przez wykonawcę wynagrodzenia przysługującego wykonawcy nie tylko (jak przed zmianą) w umowach na roboty budowlane lub usługi, lecz także dostawy, i których okres obowiązywania przekracza 6 miesięcy (a nie – jak wcześniej – 12 miesięcy).
Zgodnie ze zmienionymi w art. 439 ust. 5 pkt. 1 i 2 PrZamPubl wykonawca, którego wynagrodzenie zostało zmienione zgodnie z ust. 1–3, zobowiązany jest do zmiany wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy, z którym zawarł umowę, w zakresie odpowiadającym zmianom cen materiałów lub kosztów dotyczących zobowiązania podwykonawcy, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
- przedmiotem umowy są roboty budowlane, dostawy lub usługi;
- okres obowiązywania umowy przekracza 6 miesięcy.
- Art. 455 ust. 1 pkt 4
Zgodnie z art. 455 ust. 1 pkt. 4 PrZamPubl, w brzmieniu obowiązującym od 10.11.2022 r., dopuszczalna jest zmiana umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia, jeżeli konieczność zmiany umowy, w tym w szczególności zmiany wysokości ceny, spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, o ile zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy, a wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekracza 50% wartości pierwotnej umowy.
Zmiana tego przepisu polega na wskazaniu wprost, że zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego, dokonywana na jego podstawie, może dotyczyć w szczególności zmiany wysokości ceny. Przed jej wprowadzeniem dopuszczalność stosowania na podstawie art. 455 ust. 1 pkt. 4 PrZamPubl waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy przez Skarb Państwa lub inny podmiot publiczny wyrażana była w Rekomendacji Prokuratorii Generalnej nt. „Zmiana umowy z uwagi na nadzwyczajny wzrost cen (waloryzacja wynagrodzenia)”.
Przepisy przejściowe
Do postępowań o udzielenie zamówienia oraz konkursów wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (przed dniem 10 listopada 2022 r.) stosuje się przepisy PZP, w brzmieniu dotychczasowym (art. 75 ustawy zmieniającej).
Zasady zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego zawartej przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej i będącej w toku w tym dniu w związku z istotną zmianą cen materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia publicznego, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, określono w art. 48 ustawy zmieniającej. W świetle ust. 1 tego artykułu dopuszczalna jest zmiana takiej umowy, która polega na:
- zmianie wysokości wynagrodzenia wykonawcy;
- dodaniu postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia wykonawcy – w przypadku umów, które nie zawierają takich postanowień;
- zmianie postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia wykonawcy, w szczególności w zakresie maksymalnej wartości zmiany tego wynagrodzenia – w przypadku umów, które zawierają takie postanowienia;
- zmianie postanowień umowy dotyczących jej wykonania, w szczególności dotyczących: zakresu świadczenia wykonawcy, z czym może wiązać się odpowiadająca jej zmiana wynagrodzenia wykonawcy lub sposobu rozliczenia tego wynagrodzenia; terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowego zawieszenia wykonywania umowy lub jej części; sposobu wykonywania umowy
– o ile wzrost wynagrodzenia wykonawcy spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.
Na podstawie art. 48 ust. 2 ustawy zmieniającej w przypadku gdy zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego dotyczy zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy, o której mowa w art. 48 ust. 1 pkt 1–3 ustawy zmieniającej:
- strony ponoszą zwiększony koszt wykonania zamówienia publicznego w uzgodnionych częściach;
- sposób zmiany wynagrodzenia może być ustalony z użyciem odesłania do wskaźnika zmiany ceny materiałów lub kosztów, w szczególności wskaźnika ogłaszanego w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Wykonawca, którego wynagrodzenie zostało zmienione zgodnie z art. 48 ust. 1 pkt 1–3 ustawy zmieniającej, zobowiązany jest do zmiany wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy, z którym zawarł umowę o podwykonawstwo, w zakresie odpowiadającym zmianom cen materiałów lub kosztów dotyczących zobowiązania podwykonawcy. Przy czym obowiązek ten znajduje zastosowanie do umów o podwykonawstwo, zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej i będących w toku w dniu zmiany wynagrodzenia wykonawcy (art. 48 ust. 3 ustawy zmieniającej).
W przypadku dokonania zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego, o której mowa w art. 48 ust. 1 pkt 4 ustawy zmieniającej, jeżeli zmiana ta obejmuje część zamówienia publicznego powierzoną do wykonania podwykonawcy, wykonawca i podwykonawca uzgadniają odpowiednią zmianę łączącej ich umowy o podwykonawstwo, w sposób zapewniający, że warunki wykonania tej umowy przez podwykonawcę nie będą mniej korzystne dla podwykonawcy niż warunki wykonania umowy w sprawie zamówienia publicznego, zmienionej zgodnie z art. 48 ust. 1 pkt 4 ustawy zmieniającej (art. 48 ust. 4 ustawy zmieniającej).
Przepisy art. 48 ust. 3 i 4 ustawy zmieniającej mają zastosowanie do umowy o podwykonawstwo, zawartej między podwykonawcą a dalszym podwykonawcą (art. 48 ust. 5 ustawy zmieniającej).
Ponadto zgodnie z art. 49 ustawy zmieniającej w związku z ochroną istotnych interesów bezpieczeństwa państwa do udzielania zamówień publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego, jednostki organizacyjne im podległe, spółki, spółdzielnie, przedsiębiorstwa, zakłady i inne jednostki organizacyjne utworzone przez te jednostki, albo do których te jednostki przystąpiły, które obejmują dostawy towarów objętych pozycją 2701 albo 2704 Nomenklatury Scalonej (CN) zgodnej z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2658/87 z 23.7.1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej (Dz.Urz. UE L z 1987 r. Nr 256, s. 1), w okresie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej nie stosuje się przepisów PrZamPubl.